Dłużnik to osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna, która zaciągnęła zobowiązanie wobec innego podmiotu – wierzyciela – i jest zobowiązana do jego spłaty. Zobowiązanie to może wynikać z różnych tytułów prawnych, takich jak umowa kredytowa, pożyczka, zakup towarów na raty, czy też zasądzenie alimentów. Dłużnik zobowiązuje się do wykonania określonego świadczenia pieniężnego lub niepieniężnego na rzecz wierzyciela w określonym terminie. W sytuacji, gdy nie wywiązuje się z tych obowiązków, może dojść do powstania zaległości finansowych, czyli długu, a wierzyciel ma prawo dochodzić swoich roszczeń na drodze prawnej, m.in. poprzez egzekucję komorniczą.
W kontekście prawa upadłościowego dłużnik jest podmiotem, który nie jest w stanie regulować swoich wymagalnych zobowiązań finansowych w sposób terminowy. W momencie, gdy dłużnik staje się niewypłacalny, może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, co otwiera postępowanie upadłościowe, którego celem jest ochrona zarówno dłużnika, jak i wierzycieli. W ramach tego postępowania majątek dłużnika jest przeznaczany na zaspokojenie wierzycieli, a sam dłużnik, w zależności od sytuacji, może uzyskać oddłużenie, czyli częściowe lub całkowite umorzenie długów po zakończeniu procesu likwidacyjnego lub realizacji planu spłaty.
Dłużnik w postępowaniu upadłościowym podlega szczególnym regulacjom i ochronie. Prawo przewiduje mechanizmy, które umożliwiają dłużnikowi, zwłaszcza w upadłości konsumenckiej, uzyskanie drugiej szansy poprzez oddłużenie, po uprzednim rozliczeniu majątku i spłacie części zobowiązań wobec wierzycieli. Dłużnik ma również obowiązek współpracy z syndykiem oraz sądem, m.in. poprzez przedstawienie pełnej dokumentacji finansowej i majątkowej. Z drugiej strony, jeśli dłużnik działa w sposób nierzetelny lub ukrywa majątek, może to prowadzić do odmowy oddłużenia oraz konsekwencji prawnych.
